Bruins Slot: ‘In 2023 nieuwe verdeling gemeentefonds’

Minister Bruins Slot jaagt de kogel door de kerk: vanaf 1 januari 2023 introduceert Binnenlandse Zaken een compleet herzien verdeelmodel van het gemeentefonds. 'Geen enkele gemeente zal er in de periode 2022-2025 financieel op achteruit zal gaan bij invoering van het nieuwe model.'

Een andere verdeling van het gemeentefonds is volgens Binnenlandse Zaken nodig omdat de huidige manier van het verdelen van het rijksgeld over de gemeenten niet goed aansluit bij de kosten die gemeenten maken. Daardoor krijgen sommige gemeenten te veel geld, andere gemeenten juist te weinig geld.

Achterhaald

Het huidige model stamt grotendeels uit 1997. Sindsdien is er veel veranderd in de kosten van gemeenten, waaronder de decentralisaties in het sociaal domein. Gevolg daarvan is dat er ‘allerlei achterhaalde aannames’ in het huidige model zitten waardoor de verdeling van de middelen en de kostenontwikkeling van gemeenten steeds meer uit elkaar zijn gaan lopen. Doel van de herziene verdeling is een stabiel verdeelmodel dat ‘zo goed mogelijk’ aansluit bij de kosten van gemeenten.

Nadeel

Sommige gemeenten gaan sec flink nadeel ondervinden van de herverdeling, anderen gaan er aanzienlijk op vooruit. Mede daarom is besloten de effecten per gemeente van de invoering van het nieuwe model het eerste jaar te beperken tot 7,50 per inwoner (in plaats van de gebruikelijke 15 euro) en voor 2024 en 2025 tot 15 euro per inwoner. Het totale effect van de herverdeling an sich per gemeente komt daarmee op maximaal plus of min 37,50 euro per inwoner per gemeente over drie jaar.

Er is al geruime tijd veel gesteggel over of het nieuwe model nu wel zo’n verbetering is. Tal van gemeenten dringen, conform een advies van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) aan op aanvullend onderzoek voordat wordt overgegaan tot invoering. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten stelt als voorwaarde dat het rijk meer geld in het gemeentefonds pompt: de koek moet groter.

Miljarden extra

Volgens Binnenlandse Zaken is er voor de periode 2023-2025 voor gemeenten (en provincies) samen 3 miljard euro extra beschikbaar bovenop de stand Miljoenennota 2022. Dit als gevolg van de extra middelen uit het coalitieakkoord, voor het extra accres (het gemeente- en provinciefonds bewegen mee met de rijksuitgaven) en het schrappen van de oploop van de opschalingskorting voor deze kabinetsperiode. ‘De eerste berekeningen op basis van de reeksen in het coalitieakkoord (accres en opschalingskorting) tonen aan dat geen enkele gemeente er in de periode 2022-2025 financieel op achteruit zal gaan bij invoering van het nieuwe model’, aldus de minister in haar brief aan de Tweede Kamer. Dat komt dan volgens haar nog naast de andere middelen uit het coalitieakkoord die nog ter beschikking van gemeenten komen, zoals de uitvoeringskosten van klimaat en middelen voor de jeugdzorg.

Aangepast ingroeipad

Omdat het volgens de minister van belang is dat gemeenten met een beperkte financiële draagkracht en een lage sociaal economische status voldoende weerbaar zijn en blijven, komt er voor die gemeenten voor de periode tot en met 2025 een aangepast ingroeipad. Dat gaat in elk geval gelden voor de officiële krimpgemeenten. Welke andere gemeenten het betreft, wordt in mei bekend gemaakt.